Demir, hemoglobin adı verilen proteinin ana bileşeni olarak kırmızı kan hücrelerinde oksijen taşıma görevi görür. Aynı zamanda enerji üretimi, bağışıklık sistemi fonksiyonları ve beyin fonksiyonları gibi birçok önemli süreçte de rol oynar. Demir eksikliği bu süreçleri olumsuz etkileyebilir ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir.
Demir Eksikliği Nedir?
Demir eksikliği, vücudun gerekli demiri çeşitli sebeplerden dolayı alamadığı duruma verilen addır. Demir vücuttaki birçok işlemde kritik bir rol oynar. Özellikle alyuvarlar adını aldığımız kan hücrelerinde bulunan ve onlara kırmızı renklerini veren hemoglobin maddesinin içeriğinde bulunur ve bu hücrelerin akciğerlerden oksijeni alarak diğer dokulara taşımasına yardımcı olur. Kanın demir miktarının azalmasıyla beraber alyuvar üretimi düşer ve sonuç olarak hücrelere, dokulara ve organlara ulaştırılan oksijen miktarı da azalır. Bu durum sonucunda demir eksikliği anemisi ismi verilen kansızlık hastalığı görülür. Ek olarak demir, hücrelerin ve enzimlerin enerji merkezleri olan mitokondrilerde de yer aldığı için büyük öneme sahiptir.
Demir Eksikliği Neden Olur?
Demir vücut tarafından doğal yollarla üretilmeyen ancak sağlıklı bir diyetle düzenli ve yeterli miktarda alınması gereken bir mineraldir. Demir eksikliği genellikle artmış demir ihtiyacı, yetersiz demir alımı veya vücuttan demir kaybı sonucu meydana gelir. Demir eksikliğinin en yaygın sebebi demir açısından zengin besinlerin yeterince tüketilmemesidir. Gebelik ve menstrüasyon dönemleri gibi durumlar ise vücudun demir ihtiyacının arttığı zamanlardır. Vücudun demir ihtiyacının artmasına yol açan faktörler aşağıdaki gibidir:
Aşırı regl kanaması
Büyüme evresinde bulunma
Çay, kahve, kola gibi kafein içeren içeceklerin demir emilimini önlemesi, özellikle yemeklerle birlikte tüketildiğinde
Çölyak hastalığı gibi durumlar nedeniyle bağırsakların alınan demiri gerektiği kadar emememesi
Demir emilimini engelleyen ilaçların kullanımı
Dengesiz ve yetersiz beslenme
Emzirme süreci
Ergenlik dönemi yaşama
Gebelik
Kalıtsal demir eksikliği sorunu
Mide ülseri, hemoroid ya da kazalar sonucu ortaya çıkan aşırı kan kaybı
Mide veya duodenumda ülser bulunması
Midenin asit salgılamasının yetersiz olması
Midenin veya ince bağırsağın bir kısmının cerrahi operasyonla çıkarılması
Sık doğum yapma
Demir Eksikliği Belirtileri
Erken evrede demir eksikliğini teşhis etmek genellikle zor olur. Vücut belirgin kansızlık semptomları ortaya çıkmadan bir süre boyunca demir eksikliğini dengelemeye çalışır. Ancak bu dönemde bile bazı erken belirtiler görülebilir. Bu belirtiler aşağıdaki gibidir:
Demir eksikliği tırnak ve saçların zayıflamasına neden olur.
Cilt kuruluğu yaratır.
Ağız köşelerinde çatlaklar oluşur.
Dil yanması yaşanır.
Ağız içi mukozada hassasiyet yaşanır.
Enerji eksikliği
Sürekli yorgunluk hissi
Odaklanma zorluğu
İlgisizlik durumu
Fiziksel aktiviteler sırasında hızlı nefes alıp verme
Baş dönmesi ve görme kararması
Baş ağrısı
Depresyon
Uyku bozuklukları
Normalden daha çok üşüme hissi
Saç kaybı
Cildin solgun görünümde olması
Tilde şişkinlik
Kulak çınlaması
El ve ayaklarda karıncalanma veya uyuşma gibi belirtiler görülür.
Demir Eksikliği Nelere Yol Açar?
Tedavi edilmediği takdirde demir eksikliği belirtiler hayati tehlike arz eden ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilir. Bu sağlık sorunlarından bazıları;
Kalp hastalıkları (örneğin hızlı kalp atışı, kalp yetmezliği, kalp büyümesi) olarak sıralanabilir.
Gebelik sürecinde karşılaşılan problemler (Bebeklerin düşük doğum ağırlığına sahip olmaları, prematüre doğum riski, zihinsel gelişimde aksaklıklar)
Bağışıklık sistemini baskılayarak hastalıklara daha kolay maruz kalma
Çocuk ve bebeklerde zekâ ve gelişim geriliği
