Kolon kanseri gelişiminde çevresel faktörler ve yaşam tarzı kadar genetik yatkınlık da önemli bir rol oynar. Bazı kişiler doğuştan gelen genetik mutasyonlar nedeniyle bu kansere yakalanma açısından daha yüksek risk altındadır. Bu nedenle aile öyküsü ve kalıtsal sendromlar dikkatle değerlendirilmelidir.
🧬 Genetik Faktörler Neleri Kapsar?
- Ailede Kolon Kanseri Öyküsü:
- Aile bireylerinden birinde kolon kanseri varsa, risk 2-3 kat artar.
- Birden fazla yakın akrabada görülüyorsa risk daha da yüksektir.
- Özellikle 50 yaşından önce tanı konmuşsa genetik tarama önerilir.
- Kalıtsal Kolon Kanseri Sendromları:
Bazı gen mutasyonları, kolon kanseri riskini dramatik şekilde artırabilir: ✔ Lynch Sendromu (Herediter Non-Polipozis Kolorektal Kanser – HNPCC):- En yaygın kalıtsal kolon kanseri nedenidir.
- Kolon kanseri dışında rahim, yumurtalık, mide gibi kanserlerin riskini de artırır.
- Genellikle 50 yaşından önce başlar.
- DNA onarım genlerinde (örneğin MLH1, MSH2) mutasyonlar bulunur.
- Kalın bağırsakta yüzlerce–binlerce polip gelişmesine neden olur.
- Tedavi edilmezse neredeyse %100 kolon kanserine dönüşür.
- Genellikle genç yaşlarda polip gelişimi başlar.
- APC geninde mutasyon vardır.
- Daha az sayıda poliple seyreden, resesif geçişli bir durumdur.
- MUTYH genindeki mutasyonlardan kaynaklanır.
🧪 Genetik Testler ve Danışmanlık
- Kimlere önerilir?
- Ailesinde genç yaşta kolon kanseri görülenler
- Birden fazla kuşakta kolon veya rahim kanseri öyküsü olanlar
- Kalıtsal sendrom belirtileri olanlar
- Genetik testler, belirli mutasyonların varlığını tespit eder.
- Pozitif sonuç durumunda:
- Erken yaşta tarama başlatılır.
- Kolonoskopi sıklığı artırılır.
- Gerekirse koruyucu cerrahi (örneğin kolektomi) önerilebilir.
Risk Bilinci Hayat Kurtarır
Genetik faktörler değiştirilemez ama erken tanı ve önleyici önlemlerle kolon kanseri büyük ölçüde engellenebilir. Genetik yatkınlığı olan bireyler için düzenli takip, uygun tarama stratejileri ve yaşam tarzı değişiklikleri hayati önemdedir.